साउने संक्रान्ति अर्थात लुतो फाल्ने दिन

आज साउन १ गते अर्थात साउने संक्रान्ति । नेपालीहरु साउने संक्रान्तिलाई कर्कट संक्रान्तिको रुपमा पनि मनाउने गर्दछन् । आज नेपालीहरुले बेलुका घरघरमा लुतो फालेर मनाउदछन् । आजको दिन लुतो फाल्नाले   बर्षभरी  शरीरमा दाद, घाउ खटिरा र लुतो जस्ता रोगहरु नलाग्ने जनविश्वास रही आएको छ । लुतो फाल्दा साँझमा कागती, निबुवा, अम्बा, अनार, नासपाती आदि फलफूलहरू चढाएर कण्डारक नामक राक्षसको पूजा गरिन्छ । कुरिलो,तितेपाती कुकुर दाइनो, भलायो, कुरिलो, पानीसरो, पुरेनी, गलेनि आदि वनस्पतिहरू जलाएर, अगुल्टोलाई “लुतो लैजा” भनी घर-घरका आंगनबाट चारै दिशामा फ्यांकिन्छ र नाङ्लो ठटाई शंख फुक्ने, घण्ट बजाउने, ढिकि कुट्ने तथा केहिवेरसम्म घरको मूलढोका बन्द गर्ने गरिन्छ । गाँउघरमा  लुतो फाल्ने प्रचलन रही आएपनि राजधानी लगायत सहरी क्षेत्रमा यो संस्कृति विस्तारै लोप हुदै गएको छ ।

साउन....

आज २०६९ असारको अन्तिम दिन , भोलि साउने संक्रान्ती, साउन महिनाको पहिलो दिन । एक हप्ता पहिले देखि नै हरियो चुरा र हातभरि मेहन्दी लगाएका महिलाहरु देखिन थालेका छन् । यस पटक साउन महिनामा ५ वटा सोमवार परेका छन् । भोलि पहिलो सोमवार । सडकका चोकदेखि व्युटिपार्लरहरुमा हरियो चुरा र मेहन्दी लगाउनेहरुको भिड बढेको छ । अचेल विवाहित तथा अविवाहित सवै नारीहरुले हरियो चुरा तथा मेहन्दी लगाउने गर्दछन् । अविवाहित युवतीहरु राम्रो श्रीमान् पाँउ भनेर र विवाहितहरु आफ्नो श्रीमान् तथा परिवारका सदस्यहरुको दीर्घायू र मनोकांक्षा पुराहोस् भनी हरियो चुरा, हरियो सारी, हरियो  कुर्ता  सलवर र मेहन्दी लगाउँदछन् । साउनको प्रत्येक सोमवार ब्रत बस्ने  र चोखो खाने गर्दछन् । 
              
           प्राकृतिक, साँस्कृतिक, तथा धार्मिक हरेक दृष्टिकोणले साउन महिनाको महत्व रहेको पाइन्छ । नेपाल कृषिप्रधान देश, नेपालको धेरै स्थानमा यसै महिना धान तथा कोदो रोप्ने गरिन्छ । साउनको महिना भगवान् शिवको पनि प्रिय महिना मानिन्छ । साउन महिना बर्षाऋतुको पहिलो महिना पनि हो । नेपालको नयाँ आर्थिक वर्षपनि साउन महिनाबाटै प्रारम्भ हुन्छ ।